Άφησα μία μέρα, επίτηδες, κενή για να διαβάσω τα περισσότερα σχόλια και να παγώσει λίγο ο παρορμητισμός. Σίγουρα είναι μία πρόκληση για σχολιασμό αυτή η έναρξη. Η κριτική των συμβολισμών και της αισθητικής μίας performance είναι πάντα ένα γοητευτικό παιχνίδι.
Η Αθήνα
Επειδή έγιναν πολλές συγκρίσεις με την τελετή στην Αθήνα το 2004, καλό είναι να σταθούμε λίγο εκεί. Καταρχάς, είναι εντελώς άκαιρη η σύγκριση 2 τελετών που γίνονται σε άλλο χωροχρόνο. Άλλη εποχή το 2004, άλλη η πολιτική συγκυρία, σε στάδιο η μία, στην πόλη η άλλη. Η τελετή της Αθήνας ήταν μία παγκόσμια καινοτομία, ήταν ένα σημείο αναφοράς για τις επόμενες, ένα υπόδειγμα για τους μελλοντικούς σκηνοθέτες. Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου, ο σημαντικότερος εν ζωή καλλιτέχνης παγκοσμίως, έβαλε τις αρχές της σύγχρονης τέχνης μέσα σε μία διαδικασία που έως τότε ήταν στυλιζαρισμένη, αυστηρή ως προς τους συμβολισμούς και φοβική στην έκθεση της σύγχρονης εποχής. Η τέχνη του είχε αλήθεια, είχε αυτογνωσία, είχε αυτοκριτική, είχε αυτοσαρκασμό. Η σκηνή με το DATSUN των τσιγγάνων και τα καρπούζια ήταν μέρος της σύγχρονης Ελλάδας, το σκυλάδικο ήταν μέρος της σύγχρονης Ελλάδας, ο Ρουβάς ήταν μέρος της σύγχρονης Ελλάδας. Τα έπλεξε τόσο όμορφα με τον Τσαρούχη, με τον Νεοέλληνα, το Βυζάντιο, την Αρχαία Ελλάδα και έβγαλε ένα πανέμορφο ιστορικό εργόχειρο. Αυτό όμως που έμεινε περισσότερο είναι ο διάχυτος ερωτισμός της χορογραφίας στο νερό που έσπασε κάθε ταμπού σεμνοτυφίας και έδειξε ότι μία τελετή θα μπορούσε να είναι και μία καλλιτεχνική παράσταση χοροθεάτρου όπως για χρόνια παρουσίαζε με την ομάδα Εδάφους. Ήταν ότι πιο καινοτόμο έχει παρουσιαστεί ποτέ σε τελετές. Άλλαξε το ύφος και τη διάσταση των επόμενων. Τις απελευθέρωσε.
Η καινοτομία
Πάμε στο Παρίσι. Μετά την Αθήνα ήταν η πόλη που εισήγαγε νέα καινοτόμα στοιχεία που θα είναι οδηγός και για τους επόμενους. Οι Γάλλοι τόλμησαν και βγήκαν έξω από το στάδιο εκμεταλλευόμενοι τη μαγεία του κέντρου της πόλης τους. Θα ήταν τόσο άδικο ένα Παρίσι να εγκλωβιστεί μέσα σε ένα στάδιο. Όσο τέλεια και αν ήταν η τελετή, δεν θα μπορούσε να εκφραστεί στον υπόλοιπο κόσμο η μοναδική του αύρα ούτε να αποδοθούν οι όποιοι συμβολισμοί όπως αποδόθηκαν.
Η Παναγία των Παρισίων, το Λούβρο, το Τροκαντερό, ο Πύργος του Άιφελ, ο ποταμός Seine (και όχι Σηκουάνας), όλα τα τοπόσημα αυτής της πόλης έγιναν μέρος του σκηνικού. Τα site specific δρώμενα εντάχθηκαν σε αυτά και τα ανέδειξαν ιστορικά και αισθητικά. Η πόλη στις όχθες του Seine έγινε μία μεγάλη παράσταση και ο σκηνοθέτης εστίαζε στα επιμέρους σημεία ανάλογα με το πρόγραμμα. Ένιωθες ότι κάθε πλάνο δεν ήταν απομονωμένο αλλά μία συνιστώσα του όλου χωρίς να διακόπτεται ο ρυθμός. Η ροή πχ της παρουσίασης των ομάδων στα πλοιάρια, θα ήταν πολύ μονότονη αν ολοκληρώνονταν χωρίς να αλλάζει το πλάνο σε κάτι άλλο. Ο σκηνοθέτης Τομά Ζολί κατάφερε να προκαλέσει στον αμύητο τηλεθεατή μία περιήγηση στα τοπόσημα του Παρισιού σαν να βρισκόταν εκεί. Χώθηκε στα κτίρια, στους υπονόμους, στην ιστορία, στους ανθρώπους. Κάποιες φορές τα καινοτόμα πράγματα είναι τόσο αυτονόητα ώστε σκεφτόμαστε μετά γιατί δεν τα κάναμε εμείς.
Η σκηνοθεσία
Το σκηνοθετικό κομμάτι λοιπόν, αν εξαιρέσουμε κάποιες λεπτομέρειες (τη μη εστίαση στους σημαιοφόρους πχ), ήταν σχεδόν άψογο παρά το μεγάλο βαθμό δυσκολίας. Η καθαρότητα της φωτογραφίας, το στήσιμο των κάδρων, τα βραδινά πλάνα υπέροχα. Όλα πάντα σε διάλογο με την ίδια τη πόλη και τις γωνιές της. Επειδή διάβασα πολλές ηλιθιότητες από αγράμματους και άσχετους με την τέχνη ανθρώπους, οφείλω να ανοίξω μία παρένθεση πριν συνεχίσω : Κάθε καλλιτεχνική πράξη (εικαστικά, ταινία, θέατρο, performance κλπ) περιλαμβάνει 2 διακριτές καταστάσεις, την τεχνική και την εννοιολογία (το μήνυμα που έλεγαν οι παλιότεροι). Το πρώτο μπορεί να χτιστεί βάσει του δεύτερου ή και το αντίθετο, το σίγουρο όμως είναι πως είναι διακριτά. Το 90% της κριτικής χθες και προχθές αφορούσε τον συμβολισμό κάποιων επιμέρους event που είναι εντελώς άσχετος με την καλλιτεχνική προσέγγιση του δημιουργού, αυτής που τελικά καθορίζει και το ταλέντο του. Αν δεν έγινε κατανοητό αυτό που μόλις έγραψα, αρκεί να παρατηρήσετε μετά από μία ταινία στον κινηματογράφο τα σχόλια των φίλων σας. Όλα αναφέρονται στο σενάριο, κανένα όμως στο πως χτίστηκε αυτό, στο τι ρόλο έπαιξε η φωτογραφία, τα μονοπλάνα, τα κάδρα, η αφήγηση, η ηθοποιία. Η εμμονή με το «νόημα» γίνεται γιατί οι περισσότεροι είναι αμύητοι στην ουσία της τέχνης και πιστεύουν πως είναι ένα απλό σχόλιο όπως ένα άρθρο και όχι μία συνολική πρόταση αλήθειας που περιλαμβάνει και τεχνουργία και εννοιολογία.
Η εννοιολογία
Μια που φτάσαμε λοιπόν στην εννοιολογία, ας την σχολιάσουμε και αυτή χωρίς δεσμεύσεις. Καταρχάς, είναι βασανιστικά δύσκολο για έναν σκηνοθέτη τελετής έναρξης να εντάξει σε 3 ώρες όλα όσα θα μπορούσαν να εκφραστούν από το συλλογικό υποσυνείδητο ενός έθνους. Πάντα κάποιοι θα είναι δυσαρεστημένοι όχι μόνο με το τι προβλήθηκε αλλά και το πως προβλήθηκε. Ο Ζολί, όχι μόνο ενέταξε αρκετούς σταθμούς της Γαλλικής ιστορίας αλλά τους ερμήνευσε και με διαφορετικά ύφη. Από την χορογραφία των καμπαρέ της Lady Gaga που παρέπεμπε σε μεσοπόλεμο, έως το hip hop στις όχθες, την παραπομπή στους Άθλιους του Ουγκώ στους υπονόμους, τα κινούμενα σχέδια, την ισοπεδωτική performance με τους ΛΟΑΤΚΙ έως τη κλασσική, μινιμαλιστική παρουσίαση της Celine Dion στο τέλος. Το αποτέλεσμα ήταν άκρως ενδιαφέρον. Ο κίνδυνος του «αχταρμά» όταν χρησιμοποιεί κάποιος πολλά ετερόκλητα στοιχεία, νομίζω αποφεύχθηκε. Το ρίσκο του βγήκε.
Αν μπούμε λίγο πιο βαθιά στην εννοιολογία της τελετής, αυτό που έμεινε κυρίως στο υποσυνείδητο είναι η προβολή της WOKE αντίληψης. Χρειάζεται μεγάλη τέχνη σε μία 3ωρη παράσταση με άπειρες εικόνες να καταφέρεις να μπολιάσεις στο μυαλό των τηλεθεατών αυτό που τελικά θες εσύ. Αυτό που έχεις βάλει σε προτεραιότητα. Οι υπεύθυνοι λοιπόν κατάφεραν να κλείσει ο παγκόσμιος θεατής την τηλεόραση έχοντας ως πρώτη εικόνα στο μυαλό τους το άφθονο «πουστριλίκι» που προσφέρθηκε σε Γαλλικές πιατέλες. Όταν ο αρχιερέας της WOKE τάσης στην Ευρώπη είναι ο Μακρόν, ήταν αυτονόητο ότι η τελετή της Γαλλίας θα έκανε τα αδύνατα δυνατά να την προβάλει. Είτε ως άνωθεν εντολή είτε ως συνειδητή επιλογή ενός WOKE σκηνοθέτη (όπως του Ζολί).
Αν παρατηρήσατε, όλη η τελετή ήταν διανθισμένη με λέξεις – έννοιες (eqalite, solidarite κλπ) που προηγούνταν των δρώμενων. Αυτές οι όμορφες λέξεις είναι ένα χαρακτηριστικό τέχνασμα των WOKE ώστε να σε μυήσουν βελούδινα σε αυτή τη νοοτροπία και να νιώθεις ενοχικά αν αντιταχθείς μια και θα πηγαίνεις κόντρα σε τόσο αυτονόητα όμορφες έννοιες. Όσο για την performance στο τραπέζι με τους εκπροσώπους όλων των ΛΟΑΤΚΟφύλων, όσο προκλητική και αν φάνηκε σε κάποιους, δεν έπαυε να είναι εύστοχη σε αυτό που εκπροσωπεί : την απόλυτη ισοπέδωση των φύλων (και όχι στην ισότιμη ένταξη). Το έκανε με το ύφος που αρμόζει σε μία ρήξη. Δεν ήταν περισσότερο προκλητική από τη διαφήμιση της PANTENE ή τον Οδηγό Συμπεριφοράς που έστειλε η υπουργός τουρισμού φέτος για την υποδοχή των ΛΟΑΤΚΟτουριστών στην Ελλάδα. Παρότι μας ανακάτεψε ψυχολογικά, το ύφος της όλης performance ήταν τίμιο με αυτό που πρεσβεύει. Δεν θα μπορούσα να φανταστώ κάτι πιο μετριοπαθές.
Η αλήθεια είναι ότι μέσα σε όλο το Κοντσιταριό αυτού του event, το μάτι μου έπεσε σε ένα παιδάκι (αν δεν κάνω λάθος) που συμπλήρωνε το μπούγιο των υβριδιακών αυτών φύλων. Να τολμήσω να προβλέψω ότι το παιδάκι αυτό συμβόλιζε το νέο μεγάλο παγκόσμιο concept των WOKηδων (μετά την υιοθεσία από ομόφυλα ζευγάρια) για συναινετικό σεξ στην πολύ πρώιμη εφηβεία;
Η υποκρισία
Επειδή λοιπόν η Γαλλία πρόβαλε αυτή την ανοιχτόμυαλη πλευρά της (πράγματι η Γαλλία ήταν διαχρονικά μία προοδευτική σε μυαλά χώρα) να θυμίσουμε τα εξής : Η νυν Γαλλική κυβέρνηση είναι υπέρμαχος της συνέχισης του πολέμου στην Ουκρανία και έχει στείλει και τακτικό της στρατό. Εκεί η λέξη solidarite δεν έχει θέση για τον ανώνυμο Ουκρανό 18ρη που κρύβεται σπίτι για να μην τον στείλουν οι στρατονόμοι στο μέτωπο και γίνει κιμάς; Η λέξη egalite δεν έχει θέση για τον άμαχο Ρώσικο πληθυσμό του Ντονμπάς και του Μπέλγκοροντ που τρώνε καθημερινά τυφλέ βόμβες; Όσον αφορά τους μετανάστες και τις ανοιχτές αγκάλες της Γαλλίας, να θυμίσω στους διοργανωτές της τελετής ότι εξαιτίας του μεταναστευτικού η Λεπέν ήρθε πρώτο κόμμα και δεκάδες εκατομμύρια Γάλλοι αντιτάσσονται στον τρόπο και τις επιπτώσεις της ανεξέλεγκτης μετανάστευσης. Αυτά για το εννοιολογικό κομμάτι και τα μηνύματα. Είναι, πράγματι, το πιο δύσκολο γιατί χρειάζεται να ισορροπείς ανάμεσα στην αυτογνωσία και την εθνική υπεραξία που πιέζεσαι να προβάλλεις. Η κατάληξη είναι συνήθως σκατά.
Ο θρίαμβος του κλασικού
Καταλήγω με ένα ακόμα σχόλιο. Όλοι στάθηκαν θετικά στην παρουσία της Celine Dion. Γιατί όμως; Ήταν η επιστροφή της, ήταν η φωνή της, ο αγώνας της με τη νόσο; Τίποτα από όλα αυτά. Ήταν η διαχρονική αξία του κλασικού που επιβάλλεται με την ποιότητά του. Ήρθε σε αντιδιαστολή με το «θόρυβο» και υπερπληροφορία που προηγήθηκε στα διάφορα event και επιβλήθηκε πανηγυρικά. Τους κατάπιε η Celine. Τους κατούρησε, τους ξέσκισε. Ένα φουστάνι, φωνητικές χορδές, ένα πιάνο και ένα υπέροχο τραγούδι ήταν αρκετά. Ο θρίαμβος του μινιμαλισμού και του κλασικισμού στην 5λεπτη παρουσία της.
Όσο για τη σημερινή συγγνώμη που ζήτησαν οι διοργανωτές για τη σκηνή με τα ΛΟΑΤΚΙ που παρέπεμπε στο Μυστικό Δείπνο, να παρατηρήσω το εξής : Όποιος προετοιμάζει μία τελετή επί 2 χρόνια και μετά ζητάει συγγνώμη σημαίνει πως είτε δεν κατάλαβε τι παρουσίασε είτε κατάλαβε αλλά δεν έχει τους γεννητικούς αδένες να το στηρίξει. Τα εκ’ των υστέρων κλαψουρίσματα δεν ταιριάζουν σε δημιουργούς αλλά σε διπλωμάτες. Ο καλλιτέχνης πρέπει να μην ακούει σχόλια παρά μόνο τη φωνή της συνείδησής του.
Αναμένουμε την τελετή λήξης με ενδιαφέρον.
Γιώργος Νομικός Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
