Ο περισσότερος κόσμος έχει την εντύπωση ότι οι «Χάρλεμ Γκλομπτρότερς» είναι μια ομάδα μπάσκετ που απλά διασκεδάζει τα πλήθη με τα κόλπα της, τις πλάκες της και τα αθλητικά προσόντα των παικτών της. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που τους ταυτίζουν με ομάδα τσίρκου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Λίγοι δε, είναι αυτοί που γνωρίζουν πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε η συγκεκριμένη ομάδα στην ιστορία όχι μόνο του παγκόσμιου αθλητισμού, αλλά και πολιτισμού. Η ομάδα που άλλαξε τον κόσμο και κατά πολλούς σημάδεψε την ιστορία μιας ολόκληρης ηπείρου, εκεί στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού Ωκεανού.

“For white only”

Ας ταξιδέψουμε πίσω στις αρχές του 20ουαιώνα και λίγο μετά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο. Εκείνη την εποχή στην Αμερική, το φαινόμενο του ρατσισμού είχε τεράστιες διαστάσεις. Οι Αφροαμερικανοί και οι έγχρωμοι γενικότερα, αντιμετωπίζονταν κυριολεκτικά ως κατώτεροι άνθρωποι. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ήταν γεμάτες επιγραφές “Only White” (μόνο λευκοί) και “For Colored Only” (μόνο για έγχρωμους), από τα κουρεία και τα μπαράκια μέχρι τις δημόσιες τουαλέτες και τους κοινούς ψύκτες με νερό. Η παιδεία ήταν ανύπαρκτη. Η κρίση και η λογική του λαού είχαν πάει περίπατο και έτσι βρήκαν γόνιμο έδαφος όλα τα φυλετικά στερεότυπα που γυρίζουν τον ανθρώπινο πολιτισμό αρκετά πίσω. Πιο πίσω και από την εποχή του χαλκού. Όταν οι κανίβαλοι έπαιζαν κυνηγητό μεταξύ τους για ένα κομμάτι κρέας.

“Η δημιουργία”

Κάπου εκεί λοιπόν γεννήθηκαν (1926) οι  «Χάρλεμ Γκλομπτρότερς». Περίπου 1300 χιλιόμετρα μακριά από το Χάρλεμ της Νέας Υόρκης, στο Νότιο Σικάγο. Κάποιοι παλιοί συμμαθητές από το Γυμνάσιο G.Phillips του Σικάγο βρέθηκαν σε έναν φιλικό αγώνα. Ονόμασαν την ομάδα τους “Savoy Big Five” από μια αίθουσα χορού του Σικάγο, την Savoy. Το 1928 ύστερα από μια διαφωνία οικονομικής φύσεως, ένα μέλος της ομάδας, ο Τόμι Μπρούκινγκς αποσπάστηκε και έφτιαξε τους «Σικάγο Γκλομπτρότερς». Λίγα χρόνια μετά, εμφανίστηκε ο Έιμπ Σάπερστιν, ένας λευκός μετανάστης από το Βόρειο Σικάγο. Ο Σάπερστιν, επιτυχημένος επιχειρηματίας και γνωστός για το φίλαθλο πνεύμα του, ανέλαβε χρέη μάνατζερ για τους «Γκλομπτρότερς». Οι αγώνες μπάσκετ εκείνη την εποχή δεν ήταν συχνοί και κλείνονταν δια αντιπροσώπων. Από ένα σημείο και μετά, όπως μαρτυρά ο Μπρούκινγκς, ο Σάπερστιν σφετερίστηκε την ομάδα και άρχισε να κλείνει αγώνες στο δικό του όνομα και βάση των δικών του προσωπικών συμφερόντων. Ό,τι κάνει δηλαδή και ένας σημερινός μάνατζερ που σέβεται τον εαυτό του.

“Καθημερινές δυσκολίες…”

Οι «Γκλομπτρότερς» περιόδευαν παντού στις διαιρεμένες ΗΠΑ, παίζοντας μπάσκετ, προσφέροντας σόου και έχοντας μικρά  οικονομικά κέρδη. Ο λευκός Σάπερστιν και οι έγχρωμοι παίκτες του, πήγαιναν και σε άγνωστες-επικίνδυνες περιοχές (βλέπε Ουισκόνσιν και Μίσιγκαν).  “Εκ των υστέρων και βλέποντας πόσο δύσκολο πρέπει να ήταν να προσαρμόζονται σε τόσο εχθρικά περιβάλλοντα, συνειδητοποιείς πόση πειθαρχία είχαν” έχει δηλώσει ο Φιλ Τζάκσον για αυτούς.
Ο Φρανκ Ουάσινγκτον, παίκτης της ομάδας από το 1946 εώς 1960 έχει να θυμάται πολλά περιστατικά που έχει πέσει θύμα φυλετικού ρατσισμού. Μπαίνοντας σε ένα βενζινάδικο διψασμένος μετά από έναν αγώνα ζήτησε ένα μπουκάλι γάλα από το ψυγείο. Η απάντηση που πήρε ήταν: “Δεν έχουμε γάλα για μαύρους”.
Ο Βέρτις Τσάιγκλερ [1944-1951] θυμάται την υποκρισία αυτών των λίγων, που έλεγαν ότι δεν είχαν πρόβλημα ενώ στην ουσία ήταν χειρότεροι και από τους πιο «φανατικούς» λευκούς.  Οι Γκλομπτρότερς ήταν η αφορμή κάποιων διορθώσεων που έγιναν στις ΗΠΑ, σχετικά με τις κοινωνικές ανισότητες. Ήταν το έναυσμα μέσω μιας σειράς αθλητικών γεγονότων για να καταλάβει ο κόσμος το προφανές. Ότι δηλαδή το χρώμα του δέρματος δεν αποτελεί κριτήριο κατάταξης των ανθρώπων. Ότι ο ρατσισμός είναι ένα φαινόμενο που δεν έχει καμία θέση ανάμεσα σε όντα με στοιχειώδη νοημοσύνη.

“Ο σπουδαιότερος αγώνας στην ιστορία του μπάσκετ”

Έπειτα από πολλές νίκες που έκαναν, οι «Γκλομπτρότερς» είχαν γίνει πλέον γνωστοί , όχι μόνο ως μια ομάδα που προσέφερε ένα αστείο θέαμα, αλλά και ως μια ομάδα  που έπαιζε μπάσκετ και κέρδιζε · ακόμα και επαγγελματικές ομάδες. Μια μέρα λοιπόν το 1948 ο Σάπερστιν έβαλε στοίχημα με τον Μαξ Γουίντερ, ιδιοκτήτη των αποκλειστικά λευκών, “Μινεάπολις Λέικερς”, των πρωταθλητών κόσμου εκείνης της περιόδου, που αγωνίζονταν στο NBL, πρόδρομο του NBA. Ο αγώνας αυτός, όχι μόνο θα αποδείκνυε ποια ήταν η καλύτερη ομάδα στη χώρα, αλλά θα έδειχνε επίσης ότι μαύροι και λευκοί μπορούν να συνυπάρξουν στο παρκέ, κάτι που είχε τεθεί υπό έντονη αμφισβήτηση εκείνη την περίοδο. Ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Χάρι Τρούμαν,  άδραξε τότε την ευκαιρία για να προωθήσει ένα νομοσχέδιο για την ανάγκη της φυλετικής ισότητας, την ημέρα του μεγάλου αγώνα. Οι Δημοκρατικοί του Νότου, όμως δεν το επέτρεψαν. Προέβαλαν αντιστάσεις και το νομοσχέδιο έμεινε στον αέρα. Οι εφημερίδες της εποχής κυκλοφορούσαν με τίτλους του τύπου, “Τι δουλειά έχουν οι κλόουν με τους πρωταθλητές στο ίδιο γήπεδο;”. Γενικώς, οι συνθήκες δεν θα μπορούσαν να ήταν πιο φορτισμένες από ρατσιστική άποψη.

Το αγωνιστικό σκέλος δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστο. Και οι δυο ομάδες ήθελαν μόνο τη νίκη. Το μεγάλο αστέρι των “Λέικερς”, ο γίγαντας Τζορτζ Μάικαν δεν σκεφτόταν καν, το ενδεχόμενο της ήττας. Στην αρχή του αγώνα οι “Λέικερς” αποσπάστηκαν στο σκορ, όμως γρήγορα οι Τρότερς ισοφάρισαν. Το αρχικό άγχος και το μούδιασμα από το εχθρικό πλήθος είχαν εξαφανιστεί. Στην τέταρτη περίοδο και ενώ το ματς ήταν ισόπαλο ο Τζορτζ Μάικαν χτυπάει σκληρά σε μια διεκδίκηση ενός ριμπάουντ τον Μάρκες Χέινς, παίκτη των Τρότερς. Ο Έρμερ Ρόμπινσον, συμπαίκτης του Χέινς, έδειχνε τον Μάικαν ως υπεύθυνο και τα αίματα δεν άργησαν να ανάψουν. “Τότε σκέφτεσαι ότι  ήταν η στιγμή, που αν ήταν να ξεσπάσει ρατσιστική βία, αυτή είναι η ώρα της” αναφέρει δημοσιογράφος της εποχής. Δεν υπήρξε ξέσπασμα. Τίποτα δεν συνέβη. Ο Τζορτζ Μάικαν, σήκωσε τον συναθλητή του και όλα τελείωσαν εκεί. Με το σκορ στο 59-59, και κατοχή για τους “Γκλομπτρότερς”, ο Έρμερ Ρόμπινσον με σουτ χαρίζει την νίκη στους Τρότερς και γράφει το τελικό 59-61. Ένα γήπεδο σοκαρισμένο και μια ήττα που η σημασία της, ξέφευγε από τα στενά αθλητικά πλαίσια. Μια νίκη σύμβολο του ανθρώπινου αλληλοσεβασμού, απέναντι στη σαθρή τάση της εποχής. Οι έγχρωμοι “κλόουν” κερδίζουν τους λευκούς παγκόσμιους πρωταθλητές.

“Κάτι παραπάνω από μια απλή νίκη”

Η νίκη αυτή ήταν η αρχή της αναγνώρισης για τους Αφροαμερικανούς αθλητές, ειδικά τους μπασκετμπολίστες. Το λευκό κατεστημένο είχε χάσει όλα τα επιχειρήματα του περί φυλετικών διαφορών. Τα πράγματα αλλάζουν.  Θέλοντας να αποδείξει ότι η νίκη δεν ήταν τυχαία ο Σάπερστιν, την επόμενη χρονιά οργάνωσε ρεβάνς. Στο αγώνα εκείνο οι «Γκλομπτρότερς» ξανακέρδισαν! Δεν τους κέρδισαν απλά, αλλά το έκαναν κάνοντας ταυτόχρονα πλάκα. Το 1950 οι Γκλομπτρότερς, βρίσκονται στη Νέα Υόρκη. Επιτέλους δίνουν αγώνα στη Μέκκα του παγκόσμιου μπάσκετ, στο Μάντισον Σκουέρ Γκάρντεν. Κέρδισαν τους  Σέλτικς    75-60, σημειώνοντας την 65η συνεχόμενη νίκη τους. Έπαιζαν πλέον με ομάδες του ΝΒΑ και τις κέρδιζαν. Σύντομα και το Χόλιγουντ ασχολήθηκε μαζί τους, αγοράζοντας τα δικαιώματα από τον Σάπερστιν  για την παραγωγή μιας ταινίας. Κάπου εκεί ήρθε και η επίσημη πια ονομασία τους, «Χάρλεμ Γκλομπτρότερς». Από την περιοχή του Χάρλεμ της Νέας Υόρκης. Τα επόμενα χρόνια ολοένα και περισσότεροι έγχρωμοι μπασκετμπολίστες γίνονταν αποδεκτοί με τον απαιτούμενο σεβασμό από τις ομάδες του ΝΒΑ αλλά και η ματιά του κόσμου είχε πια αλλάξει σημαντικά.

• Κορυφαίο έξω-αθλητικό γεγονός ήταν η ιστορική επίσκεψη της ομάδας στο Βερολίνο το 1951. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Οι “Χάρλεμ Γκλομπτρότερς” ταξιδεύουν στη Γερμανία ως πρεσβευτές της Δημοκρατίας. 
• Το 1959 οι “Χάρλεμ Γκλομπτρότερς” καλούνται στη Μόσχα, όπου η αρχική Ρωσική καχυποψία ξεπερνιέται γρήγορα και ο ενθουσιασμός παίρνει την κυριάρχη θέση του.Τότε στην ομάδα άνηκε και ο τεράστιος Ουιλτ Τσάμπερλεϊν. 
• Τη φανέλα των Τρότερς έχει φορέσει και ο Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ.
• Επίσης, στα τιμητικά μέλη των «Χάρλεμ Γκλομπτρότερς» ανήκει και ο Νέλσον Μαντέλα. 

Αυτή ήταν μια σύντομη ιστορική αναδρομή μιας ομάδας που άλλαξε πολλά. Μιας ομάδας που μέσω του αθλητισμού, χάραξε έντονα τα σημάδια της στην ιστορία όλης της ανθρωπότητας. Προσέφερε τόσα πολλά στον κόσμο. Αυτά που ο κόσμος της οφείλει, δεν μπορεί να της τα δώσει. Δίδαξε τις αρχές του ανθρωπισμού, μέσα από την πλάκα. Όπου αγωνίζεται ακόμα και σήμερα μοιράζει χαμόγελα, γιατί έτσι πρέπει να είναι ο κόσμος μας. Τόσο απλή σκέψη που (προσπαθούμε να) την ξεχνάμε συχνά πυκνά στις ημέρες μας.